In de laatste uitgave van Lef Magazine stond een zeer lezenswaardig en boeiend artikel over het tussen 1935 en 1938 door Bill Wilson en Bob Smith geschreven Big Book en de daarin gepresenteerde 12 stappen. Dat 12 stappenprogramma is de reddingsboei voor tienduizenden, zo niet honderdduizenden, alcoholisten geweest. Ook voor mij. Vermoedelijk is Alcoholics Anonymous, gepubliceerd in 1939, het eerste zelfhulpboek voor mensen met psychische problemen. Geschreven door en bedoeld voor lotgenoten. Tachtig jaar later zijn er overal ter wereld dagelijks duizenden AA bijeenkomsten. In Amerika, Europa, Azië, Latijns Amerika en Afrika. In kerken, gemeenschapshuizen, op vliegvelden, gewoon buiten onder de boom en zelfs op cruiseschepen. Overal staan AA leden klaar om een helpende hand te bieden als dat nodig is. Je doet nooit tevergeefs een beroep op een mede AA lid.
De afgelopen decennia zijn er ook copy paste versies gemaakt voor tal van andere gebruikersgroepen zoals NA, CA, SLA en OA. De invloed van de eerste AA groep in Akron op de behandeling van verslavingen is dan ook moeilijk te overschatten.
Sinds 1937 is er natuurlijk heel veel gebeurd, veranderd en ontdekt. Ook over verslaving en de behandeling daarvan. Het artikel stelt de vraag of het niet hoog tijd is voor een revisie, of beter een aanpassing aan de inzichten van deze tijd. Ik vermoed dat Bill en Bob daar geen enkele moeite mee zouden hebben gehad. Herstel is namelijk een levenslang proces van aanpassing en verandering
God grant me the serenity to accept the things I can not change, the courage to change the things I can and the wisdom to know the difference is niet voor niets het credo. Zij zouden een dergelijke revisie dan ook vast verwelkomd hebben, denk ik.
Het hele programma is een spiritueel en persoonlijk ontwikkelingsprogramma gebaseerd op volledige abstinentie en voortschrijdend zelfinzicht. Voor het individu, voor de groepen én voor de AA als organisatie. Dat de inzichten van Bill en Bob én die van vele andere pioniers van het eerste uur zijn vastgelegd in het Big Book, wil niet zeggen dat alles, inhoud én interpretatie dus in steen gebeiteld zijn.
Ook wat mij betreft is een revisie geen enkel probleem mits de kern, het hart en de ziel, van het Big Book , of beter het 12 stappenprogramma maar, niet worden aangepast of aangetast. Die kern wordt in dat artikel ook heel goed omschreven door Joseph Caravella. Ons programma is een moreel kompas, het geeft na een vaak lange periode van ontreddering weer betekenis en een doel aan ons leven. Het haalt je uit je isolement waar je gaandeweg in terecht was gekomen. Met lotgenoten kun je daar weer uitkomen, nee moet je uitkomen want we hebben allemaal behoefte aan verbinding. Samen met eerlijkheid, openheid, bereidwilligheid en nederigheid - ik zelf noem dat laatste trouwens liever bescheidenheid - vormen zij het hart en de ziel van het 12 stappenprogramma.
Naast uiteraard overgave en acceptatie. Van jezelf houden zoals je nu bent en van de omstandigheden waarin je nu zit. Dit betekent niet dat er geen ruimte is voor verandering. Integendeel, aan de hand van dat morele kompas en die kernwaarden volg je een veranderingstraject dat je leven lang duurt en dat alle domeinen van je leven omvat. Klinkt erg hoogdravend, maar ik kan even geen andere woorden vinden.
De oorzaken van verslaving zijn natuurlijk velerlei en velen van ons kampen ook nog eens met één of zelfs meerdere psychische aandoeningen. Kortom: het is een nogal complexe materie en dus is het ook voer voor psychiaters en psychologen geworden. Die kunnen vanuit hun professie dan ook een heel waardevolle bijdrage leveren aan de oplossing van die oorzaken. En dat doen ze ook. Cognitieve gedragstherapie, systeemtherapie en EMDR zijn hier duidelijke voorbeelden van. Die kennis en ervaring waren in 1935 nog nauwelijks beschikbaar. Dus alle reden om deze mee te nemen in zo'n revisie. Dat is ook in overeenstemming met het gedachtegoed van Bill en Bob.
Ikzelf geloof in een Hogere Macht, een macht die groter is dan ik zelf. Een macht die ongekend en onbegrepen is. Die zich niet laat kennen, niet laat begrijpen en dat hoeft ook niet. Maar in elk geval voor mij alom aanwezig is. Ook in mij, ook in anderen en ook in de natuur en het heelal. De Fransen noemen dat l' Esprit de l'Universe. Die als je de tijd neemt om waarachtig en eerlijk te luisteren kan zorgen voor leiding en sturing. Of dat nou van buiten of van binnen komt maakt niet zoveel uit. Daarvoor heb je wél zelfreflectie nodig én rust om aandachtig te kijken en te luisteren. Of je die Hogere Macht nu Jezus, Jehova, Boeddha, Jaweh, Allah,God, Brama, Atman, AA, Natuur, Oerknal of de Radiator noemt is om het even. Zolang je maar erkent dat er 'iets' is dat groter en sterker is dan jezelf. Iets waaraan je je kunt overgeven, op kunt vertrouwen en op kunt steunen.
Het 12 stappenprogramma is een spiritueel ontwikkelingsprogramma waar eigenlijk iedereen, maar zeker verslaafden van alle gezindten, behoefte aan hebben. Een programma waarin tevens nadruk ligt op het iets doen voor anderen, de boodschap doorgeven, jezelf niet altijd op de eerste plaats stellen. Altruïsme, dat geeft betekenis aan je leven of in elk geval aan mijn leven. Ik heb het wonder van het verdwijnen van obsessie van drank meegemaakt. Terwijl ik de hoop daarop allang had opgegeven, Die boodschap geef ik dan ook graag door.
In het artikel worden ook de 12 stappen van Jellinek Minnesota vermeld en ik kan me daar uitstekend in vinden. De stappen zijn wat ontdaan van hun christelijke oorsprong, maar de essentie is behouden. Die andere dikke boeken zoals de bijbel, de koran , de i ching en de vedas zijn allemaal bijna een religie geworden, een verzameling dogma's. Versteend en star, beheerd door oudere kardinalen, imans mullahs of brahmanen. Dat mag met ons zo waardevolle programma niet gebeuren denk ik. Bij herhaling wordt in het Big Book gesproken over het nut voor toekomstige generaties en dat kan alleen maar als ons programma meegroeit met de tijd, verrijkt wordt met nieuwe inzichten en ervaringen. Dat het dan tegelijkertijd ook taalkundig wordt aangepast is maar bijzaak. Als het hart en de ziel maar onaangetast blijven.
Dat er in het Big Book en dan voornamelijk in de stappen 6 en 7 gesproken wordt van karakterfouten stoort sommigen kennelijk erg. Maar niemand zal toch kunnen ontkennen dat jarenlang misbruik van middelen (en gedrag) en het leven in mentaal isolement je persoonlijkheid verandert. Mensen kenden mij niet meer terug, vlak voor ik de kliniek in ging en in herstel kwam. Ik was een vervelende, eigenwijze, pseudo arrogante en hooghartige eikel geworden. Die naar niemand wilde luisteren, behalve naar zichzelf. Maar eigenlijk was ik een bang jongetje, bezeten door angsten en waandenkbeelden. Maar wel een eikel in gedrag en in denken, Nieuw gedrag en nieuwe denkpatronen kunnen worden aangeleerd, moeten worden ingesleten. Dát wordt bedoeld met het herstellen van karakterfouten en daar is wat mij betreft niets mis mee.
Het boek is geschreven in de periode tussen de twee wereldoorlogen en die tijdgeest komt daarin naar voren. Vrouwen en mannen hadden toen een andere rol dan nu én dan morgen. Vrouwen en mannen zijn gelijkwaardig maar niet gelijk. De psyche van vrouwen functioneert anders dan die van mannen, Vrouwen kunnen gemakkelijker bij hun gevoelens en emoties komen en hebben minder last van hun ego en macho gedrag. De nadruk die in het boek gelegd wordt op het 'laten leeg lopen van je ego' is door mannen voor mannen geschreven . Die konden zich niet echt goed inleven in de psyche van een vrouw. Veel vrouwen in herstel herkennen zich dan ook niet in dit gedeelte van het programma. En dat is logisch denk ik. Persoonlijk denk ik trouwens dat er voor beide, vrouwen én mannen, in hun actieve verslaving eerder sprake is van een minderwaardigheidsgevoel .Een gevoel niet goed genoeg te zijn. Bij mannen gemaskeerd door een opgeblazen ego. Zoals veel vaker onder mannen voorkomt, ook niet-verslaafden. Het weer opbouwen van een positief gevoel van eigenwaarde zonder dat dat doorslaat is volgens mij overigens één van de belangrijkste uitkomsten van het volgen van het programma.
Tot slot, mijn eigen Big Book is 9 cm dik en het is dus onmogelijk om dat hier uitputtend te behandelen. Maar over anonimiteit wil ik nog wel iets kwijt. Dat is naar mijn bescheiden mening helemaal niet bedoeld om de verslaving onder de roos te houden, integendeel. Elk individueel lid van de AA mag daar gewoon voor uit komen en velen doen dat dan ook. Het is veeleer bedoeld om te voorkomen dat iemand in de publiciteit met ons programma aan de haal gaat. Zo'n zich zelf overschattende man (of vrouw) die met zijn te grote ego het hart en de ziel van ons programma wil modelleren naar eigen smaak. Zich daarop wil laten voor staan en dat gaat niet. De kernwaarden, de principes van het programma gaan altijd voor welke persoonlijkheid dan ook. Meer wordt geloof ik niet met anonimiteit bedoeld.
Kortom: voor mij persoonlijk is het 12 stappenprogramma niet alleen een reddingsboei geweest, het is ook een betrouwbaar baken voor voortgaande verandering, een bron van inspiratie en zelfreflectie. Leven aan de hand van dat programma gun ik iedereen. Ik leef er dagelijks mee en hopelijk naar, maar het oordeel daarover laat ik met liefde aan anderen over.
En verder nog op de Herstellerij; Is alles weer klaar gemaakt voor een nieuw groeiseizoen, schieten de fruitbomen weer in de bloesem, liggen de groentebedden klaar om beplant te worden, lopen de frambozen al uit, is het nog steeds veel te droog, is Badur helemaal van slag door een loopse teef in la Chaux Basse en ben ik wat onrustig vanwege mijn oogoperatie van volgende week. Voor de verwijdering van mijn prostaat in januari maakte ik me ook te dik en nu weer. Er is dus nog werk aan de winkel hier. Maar ook in dit geval zal wat geloof en vertrouwen wel weer wonderen doen.
Tot een volgende keer,
Hans Rijneveld
LEES MEER...