Een man met een missie

Dit verhaal verscheen in augustus 2012 in Lef Magazine. Olivier Ameisen is op 18 juli 2013 overleden. 

Tekst: Jolande Bastiaans
Fotografie: Marion Kalter

U had de zaken in uw leven goed voor elkaar. U bent lijfarts geweest van de Franse president en had een bloeiende praktijk als cardioloog in New York. Wat ging er mis?
‘Ik werd al mijn hele leven lang gekweld door angsten. Ik was vooral bang om niet goed genoeg te zijn. Ik voelde me een oplichter, die op het punt stond te worden ontmaskerd. Toen ik pas in New York woonde, ontdekte ik de ontspannende werking van één of twee whisky’s. Bij sociale gelegenheden was ik op van de zenuwen. De alcohol bracht mijn angst tot bedaren en vergrootte mijn zelfvertrouwen. Ik werd een gelegenheidsdrinker. In de jaren daarna werd ik steeds angstiger totdat mijn onbehagen uitmondde in verlammende paniekaanvallen. Ik was al lang onder behandeling van een psychiater en kreeg een hele batterij medicijnen die niets uithaalden. Het enige ‘medicijn’ dat wél hielp was alcohol. Toen ik steeds vaker en meer begon te drinken is de ellende begonnen. Hoe vaker ik dronk om de paniek tegen te gaan, hoe meer ik moest drinken om hetzelfde effect te bereiken. Alcohol drinken werd een doel op zich.’

U raakte verslaafd en binnen een mum van tijd ging het van kwaad tot erger. U gaf al behoorlijk snel uw praktijk op, terwijl bekend is dat veel praktiserende artsen verslaafd zijn. Waarom deed u dat?
‘Op een bepaald moment had ik in de gaten dat ik mijn drankgebruik niet meer in de hand had en voelde ik me verplicht om zo min mogelijk schade aan anderen toe te brengen. Zo heb ik nooit auto gereden terwijl ik alcohol had gedronken. Voor  mijn patiënten heb ik altijd veel verantwoordelijkheidsgevoel gehad. Toen ik merkte dat mijn verslaving uit de hand begon te lopen, heb ik mijn assistente gebeld en gezegd dat ze alle afspraken moest afzeggen. Zij vroeg me waarom. ‘Omdat ik alcoholist ben’, was mijn antwoord. Zij begon heel hard te lachen en zei: ‘Nee, serieus dokter, waarom?’

Daarna begon uw reis in verslavingsland: klinieken, Anonieme Alcoholisten, terugvallen en een enorm aantal kwetsuren. Hielp er dan niets?
‘Nee, niet echt. Ik ben meerdere malen opgenomen geweest in verslavingsklinieken, ging vaak twee keer per dag naar AA bijeenkomsten, had een sponsor, bezocht een psychiater, ging drie- tot viermaal per week naar een acupuncturist en éénmaal per week naar een cognitieve gedragstherapeut. Ik deed alles wat me werd aangeraden en toch viel ik steeds terug. Ik kreeg steeds vaker black-outs, brak bijna alle botten in mijn lijf en werd meerdere malen stomdronken opgenomen op de spoedeisende hulp. Ik kreeg zware epileptische aanvallen, waarvan eentje zo ernstig was dat mijn nieren er bijna permanent aangingen en me op het randje van de dood bracht. Ik kon ondanks al mijn inspanningen niet stoppen omdat ik - wanneer ik niet dronk - een verschrikkelijke hunkering naar alcohol had.’

U moest zelfs terug naar uw geboortestad Parijs en weer inwonen bij uw bejaarde moeder. Was dat geen hel voor u als alcoholist én voor uw moeder?
‘Ja, dat was het. Ik dronk daar natuurlijk ook en dat zorgde voor conflicten met mijn moeder. Mijn moeder was een fantastische vrouw, een Joodse die de verschrikkingen van concentratiekamp Auschwitz in de Tweede Wereldoorlog had overleefd. Ik schold vreselijk op haar tijdens mijn binge-partijen. Toen ze mij weer eens een keer dringend verzocht om niet te drinken, zei ik: ‘Jij kunt ook niets hebben, je lijkt wel een nazi.’ De tol die verslaving eist van iedereen die van een gebruiker houdt, is gigantisch.’

Toch kwam ook voor u de ommekeer. Wat gebeurde er?
‘Ik kreeg van een oude vriendin uit Amerika een artikel opgestuurd dat in The New York Times was verschenen. Daarin stond onder meer dat scans een aanzienlijke vermindering van hersenactiviteit hadden aangetoond bij een cocaïneverslaafde die Baclofen had gebruikt. Baclofen is een spierverslapper die bij spasmen - onder andere bij MS-patiënten – wordt voorgeschreven. De verklaring was dat Baclofen de zucht verminderde, niet alleen naar cocaïne, maar ook naar alcohol en nicotine. Ook veranderde Baclofen de patronen van neurotransmitters in de hersenen en bracht het de activiteit in de amygdala - dit is een circuit in de hersenen dat een centrale rol speelt bij de verwerking van prikkels en regulatie van angst - tot bedaren. De amygdala wordt ook in verband gebracht met herinneringen aan aangename gebeurtenissen en met hunkeren naar verslavende stoffen en vormen van dwangmatig gedrag. Vanaf dat moment liet de gedachte aan Baclofen me niet meer met rust. Het was heel belangrijk dat ik uitvond of het middel veilig was. Ik begon met onderzoek op internet en daar stuitte ik al snel op het gegeven dat Baclofen een GABA-agonist is. GABA-agonisten gaan angst- en paniekstoornissen tegen. Alcohol, benzodiazepines en antidepressiva hebben dezelfde werking, maar ik las ook dat Baclofen geen bijwerkingen had en - niet onbelangrijk - niet verslavend was. Ik was gefascineerd en voor het eerst kreeg ik hoop dat ik mijn alcoholisme zou kunnen overleven. Ik vond het alleen meer dan jammer dat mijn moeder mijn hoop niet meer kon delen. Ze stierf in 2000.’

U bent gaan experimenteren op uzelf? Hoe ging dat? En wat belangrijker is: werkte het?
‘Op 22 maart 2002 ben ik begonnen met het innemen van Baclofen. Nadat ik wel eerst een bevriende neuroloog had gebeld. Hij verzekerde mij dat het middel bijzonder veilig was. Ik had alleen geen idee van de dosering. De vriend raadde mij aan om de dosering geleidelijk op te bouwen, net zolang totdat het werkte. En dat deed het, zeker toen ik de dosis langzaamaan verhoogde. Mijn angsten namen af en het verminderde mijn zucht naar alcohol. Ik kwam erachter dat de effecten van Baclofen sterk dosisafhankelijk zijn. Ik besloot nogmaals de dosis flink op te hogen totdat ik geen enkele zucht naar alcohol meer had. En dat lukte al na twee maanden! Nou moet ik wel zeggen dat ik behoorlijk wat van het middel heb ingenomen, meer nog dan ik in mijn boek Het einde van mijn verslaving vermelde. In het begin was ik sceptisch en eigenlijk steeds aan het wachten tot het mis zou gaan en ik weer zucht zou krijgen, maar dat gebeurde dus niet. Zelfs op feestjes verlangde ik niet naar alcohol. Ik onthield me niet alleen van alcohol, het liet me volkomen onverschillig.’

Hoe gaat het nu met u na tien jaar? Slikt u nog steeds Baclofen en bent u abstinent?
‘Het gaat uitstekend met me. Ik slik nog steeds Baclofen maar nu veel minder dan tijdens de beginperiode. Ik neem nu zeventig milligram per dag en voel me daar prima bij. Abstinentie is nooit mijn doel geweest, dan zou de nadruk liggen op nooit meer mogen en/of willen drinken. Ik wilde genezen van mijn alcoholisme en van die enorme zucht af komen. Dat is gelukt. Toch ben ik eigenlijk wel abstinent, want ik heb geen alcohol meer nodig. Ik drink heel af en toe een glas wijn of champagne omdat ik dat lekker vind. Het doet me verder niets, ik heb dan ook geen behoefte aan meer. Bij de 12 stappen programma’s heet dat dan een terugval. Ik heb op die sporadische keren dat ik alcohol drink geen terugval. Ik kan niet eens terugvallen, al zou iemand me dwingen. Het is met drinken nu hetzelfde als eten na een maaltijd. Ik zit dan vol en genoeg is genoeg.’

Kunt u uitleggen waarom er nog steeds geen grootschalig onderzoek is verricht naar de werking van Baclofen bij verslavingen?
‘Dat komt omdat onderzoek naar Baclofen financieel gezien niet meer interessant is voor de farmaceutische industrie. Het patent is inmiddels al lang verlopen. Ze verdienen er toch wel aan. Goed zelfs, heeft de fabrikant mij verteld. Toch worden er wel degelijk studies gedaan, zowel in Frankrijk als daar buiten. Ook naar de effecten van Baclofen op angststoornissen. Die onderzoeken wijzen uit dat het goede resultaten geeft en er weinig bijwerkingen zijn. Ook de Universiteit van Amsterdam is in 2011 een studie gestart naar het effect van Baclofen op alcoholverslaving. Professor in de ontwikkelingspsychopathologie Reinout Wiers leidt dit onderzoek. Deze studie loopt tot 2015. De dosering verschilt van persoon tot persoon. Ik ken atletische, stevige jongemannen die met een lage dosis van hun zucht af waren, maar ook broze, oude vrouwtjes die een grote hoeveelheid moesten slikken om hetzelfde effect te bereiken.’

Andere verslavingsdeskundigen en klinieken vinden dat je ook zonder Baclofen sober en clean kunt worden. Wat is daarop uw antwoord?
‘Kijk maar eens naar de resultaten! Ook de slagingspercentages van de 12 stappen programma’s en alle andere methodes zijn bedroevend laag. negentig procent valt terug. Inmiddels is uit diverse onderzoeken gebleken dat zucht in verreweg de meeste gevallen de oorzaak is van een terugval. Zucht is iets verschrikkelijks. Een hoogleraar van de Universiteit van North Carolina noemde zucht onlangs een illusional concept. Dat vind ik een belediging voor alle verslaafden. Onderzoeken hebben uitgewezen dat zucht te vergelijken is met de honger die een aan de hongersnood stervend dier ervaart. Pijn is ook iets subjectiefs; een ander voelt dit niet, maar dat wil niet zeggen dat het er niet is. Je krijgt toch ook pijnstillers als je zelf aangeeft dat je pijn hebt? Wat ik tegen heb op het programma van bijvoorbeeld de AA is dat zij roepen dat verslaving een ziekte is om het vervolgens niet als ziekte te behandelen. Het is zo tegenstrijdig. Die karakterdefecten zitten me ook zo dwars. Je gaat iemands karakterfouten toch ook niet benoemen als hij de ziekte leukemie heeft? En dan die anonimiteit! Er bestaat toch ook geen Leukemie Anonymous? Het 12 stappen programma heeft absoluut ook heel veel waardevolle elementen, dat wil ik zeker benadrukken.’

In Nederland wordt Baclofen nog niet voorgeschreven door de meeste huisartsen. Toch slikken heel veel verslaafden het middel. Hoe kan dat?
‘Dat komt door mijn boek dat in Nederland in 2009 uitkwam. En doordat psychiater Bram Bakker het ging voorschrijven. Ik weet ook dat heel veel mensen door Baclofen van diverse verslavingen afgekomen zijn. En niet alleen in Nederland, ik krijg mails uit de hele wereld. Alleen al aan het beantwoorden van die mails heb ik bijna een dagtaak. Ik weet natuurlijk ook dat nog veel meer mensen geen toegang hebben tot Baclofen en dat vind ik ronduit schandalig. Er sterven jaarlijks honderdduizenden mensen aan de gevolgen van een verslaving, terwijl ze gewoon geholpen kunnen worden. Artsen zeggen nog steeds dat niet is bewezen dat het werkt. Maar als je een ziekte hebt die dodelijk is, probeer je het natuurlijk toch, ook omdat je niets te verliezen hebt.’

Zou het gebrek aan degelijk onderzoek ook kunnen komen vanwege het stigma dat er kleeft aan verslaving? Eigen schuld, dikke bult?
‘Ja, dat zou wel eens mee kunnen spelen. Dat zag je ook in het begin van de hiv periode, toen men nog niet wist dat het een virus was. De meeste mensen die aids kregen waren of homoseksueel, of prostituee of spuitende junks. Allemaal mensen waarvan men dacht hun levenswijze de oorzaak was voor het krijgen van deze ziekte. Ze deden het zelf, dus waarom zou men daar geld en onderzoek aan besteden? Een verslaving is de hel op aarde. Ik zei wel eens tegen mijn moeder: ‘Jij zat in een humane hel, daar in dat concentratiekamp. Ik zit in een biologische hel.’ Mijn moeder had echter nog zicht op oplossingen. De oorlog kon eindigen, er kon een aardbeving komen. Ik had helemaal geen vooruitzichten en ook geen enkele hoop. Daarom heb ik verschrikkelijk mijn best gedaan om een oplossing te vinden. Een goede vriend van mij zei op het hoogtepunt van mijn verslaving en wanhoop tegen me: ‘Ik kan niet geloven dat een intelligente man als jij hiervoor geen oplossing kan vinden.’ Hij heeft me gestimuleerd om door te zoeken. Ik kon het niet verkroppen dat ik aan mijn alcoholisme zou doodgaan.’