Stresshormonen hebben we van de natuur gekregen om ons scherp te houden. Onze hersenen registreren gevaar waardoor je lichaam extra hormonen aanmaakt die je in staat stellen om op dreigend gevaar te reageren. Stress kan hartstikke nuttig zijn voor het leveren van een prestatie, maar wordt een probleem als het langdurig aanhoudt of zelfs helemaal niet meer weggaat.
Actieve verslaafden die lange tijd hebben blootgestaan stressvolle situaties hebben vaak een afgestompt stresssysteem. Het is een vicieuze cirkel: je denkt meer beloning of genot te ervaren van middelen als je onder stress staat, maar het tegendeel is waar. Je lichaam toont namelijk dezelfde symptomen als bij een stressreactie, zoals een verhoogde hartslag. Om dat te dempen, grijpen mensen vaak naar nog meer middelen. Die vicieuze cirkel aanwakkeren en weer dempen kan leiden tot extreme stress. De effecten op lange termijn zijn niet onschuldig. Stress stimuleert namelijk je reflexen, verhoogt de bloeddruk en hartslag en zet eiwitten en glycogeen om in glucose zodat je extra energie hebt. Bij langdurige stress wordt dat anders. Je lichaam is namelijk niet meer bezig met het gezond houden van de cellen, maar verlegt de focus op directe energiebehoefte en het opvangen van die impact op het lichaam.
Risico’s
De risico’s liegen er niet om: de extra insuline die wordt aangemaakt verhoogt de kans op diabetes type 2. De verhoogde bloeddruk en hartslag kan hart- en vaatziekten, een hartaanval of zelfs een beroerte tot gevolg hebben. Een ander gevolg van constante stress is dat je aan de ene kant een afbraak krijgt van spieren doordat glycogeen en eiwitten worden afgebroken, maar juist het vet blijft. Dan hebben we het nog niet eens over de psychologische effecten. Een constante aanmaak van stresshormonen kan zich uiten in een opgejaagd gevoel of agressiviteit. Bij anderen is een depressie of burn-out het gevolg.
Na de kliniek
Een gezond stresssysteem reageert op de omgeving en herstelt dan weer. Een stresssyteem dat niet (meer) reageert, moet als het ware weer geactiveerd worden. De meeste verslaafden die in een kliniek worden opgenomen, kampen behalve met een verslaving dan ook met een burn-out. Maar ook na de kliniek kan het eerste jaar als verslaafde in herstel je ook nog bergen stress bezorgen. Het constante gevecht aangaan met zucht heeft daar alles mee te maken. De term H.A.L.T. staat voor Hungry, Anger/Anxious, Lonely en Tired. Alle vier kunnen het triggers zijn om terug te vallen in een actieve verslaving. De kunst is om te zorgen dat je daarvan herstelt en het niet laat omslaan in extreme stress. Want mensen die extreme stress ervaren, hebben de sturing over hun leven opgegeven. Ze voelen zich een willoze passagier in een voertuig van een ander.
Stresspreventie
Of je nou stress hebt om twee ton schuld door je gokverslaving of omdat de dagelijkse beslommeringen je teveel worden; de dingen die je moet doen om stress tegen te gaan komen op hetzelfde neer. Stresspreventie is een inzicht dat inmiddels breed is doorgebroken. Grote ziektekostenverzekeraars investeren tegenwoordig zelfs heel bewust in stresspreventie als een van de manieren om een verdere stijging van zorgkosten te voorkomen. De productie van stresshormonen kunnen we niet met onze bewuste wil beïnvloeden. Toch kunnen we stress wel degelijk verminderen. Dat kan door te focussen op ontspanning, de stressor (stressfactor) en de geest. Een combinatie van die drie wordt ook wel stressmanagement genoemd.
1. Focus op ontspanning
Het is heel goed om aandacht te geven aan ontspanning en dingen die je energie geven. Het vult de tank. Tips:
- ga dagelijks een stukje wandelen
- ga vroeg naar bed
- ga naar de sportschool
- doe eens een avondje helemaal niets
2. Focus op de stressor
Een stressor is datgene wat het stressmechanisme in gang zet. Kijk eens kritisch naar de hele situatie. Wat zorgt ervoor dat de tank zo snel leeg raakt? Perfectionisten en mensen die moeilijk nee kunnen zeggen hebben meer last van stress. Hun geest maakt eerder de inschatting dat wat op hen afkomt, moeilijk is. Tips:
- probeer te aanvaarden dat niet alles in ons leven te controleren is
- pas time management toe in je agenda
- vermijd te stressvolle omgevingen als dat je stress verergert
3. Focus op de geest
De geest creëert ook vaak stress voor situaties die niet echt bedreigend zijn. Stress is dan weinig functioneel. Deze tips helpen je in het hier-en-nu te zijn. Tips:
- doe ademhalingsoefeningen
- volg een mindfulnesstraining
Mindfulnesstraining
In een intensieve training van acht weken leren cursisten zich een volkomen andere levenshouding aan: zich bewust zijn van alles wat zich voordoet in het hier en nu, zonder daarover te oordelen of het te willen veranderen. De Amerikaan Dr. Jon Kabat-Zinn, hoogleraar aan de Universiteit van Massachusetts Medical School, heeft als eerste het begrip mindfulness uit zijn boeddhistische context gehaald. Zijn methode wordt ook wel aandachttraining genoemd en wordt door veel therapeuten gebruikt om piekeren, depressie of een burn-out te behandelen.
LEES MEER...