Vorstelijk Verslaafd

Dit verhaal verscheen in oktober 2014 in Lef Magazine.

Tekst: Jolande Bastiaans

‘Het maken van Verslaafd! is heel intensief. Het is geen doorsneeprogramma. Je zit erg diep in de levens van mensen en je krijgt echt een persoonlijke band met zowel de familie als met de verslaafde zelf. Mensen zijn verschrikkelijk blij dat ze de kans hebben gekregen. Van de zes mensen uit serie één zijn er vier die het heel goed doen. Een is opnieuw in de kliniek geweest en dat gaat nu weer goed. Met één kandidaat gaat het helaas niet zo goed.’

‘Het idee voor het tv-programma Verslaafd! is ontstaan achter mijn bureau. Ik liep er al heel lang mee in mijn hoofd. Ik vind het belangrijk om maatschappelijk relevante programma’s te maken. We hebben het programma Gepest gehad en nu zijn we bezig met een programma over terminalen en mantelzorg. Het zijn zware thema’s, maar wat we hier maken, moet iets toevoegen. Over verslaving was eigenlijk nog niets op televisie. Niet echt. Daar komt bij dat ik in mijn omgeving – net als bijna iedereen – met verslaving te maken heb gehad. En dus heb ik ook gezien wat dat kan aanrichten. Toen ben ik gaan bedenken in wat voor format je dat zou kunnen gieten. Dus het programma is hier op mijn laptop ontstaan. Ik wist ook dat daar iemand bij moest die meer van verslaving af wist en die daar zelf mee te maken had gehad. Toen zijn we gaan googelen en daar kwam Jim Geduld uit. Ik kwam terecht op zijn website en ik dacht: verrek, hij doet exact wat ik hier heb zitten bedenken. Laten we dat maar bij elkaar gaan voegen en Jim was meteen enthousiast. We hebben op eigen kosten een pilot gedraaid en die aan RTL laten zien. Die waren gelukkig meteen in voor het idee.

‘Men heeft niet door hoeveel alcoholisten er in Nederland zijn. Het is nog steeds een verborgen ziekte’

Geen ramptoerisme
Ik heb ook in mijn eigen omgeving gezien wat verslaving teweegbrengt en wat voor gedrag mensen gaan vertonen. Ik ken het stiekeme gedrag en de leugens.  En ook wat het met je gezondheid doet. Desondanks is mijn beeldvorming over de aandoening verslaving de afgelopen twee jaar behoorlijk veranderd. Ik heb enorm bijgeleerd. Dat verslaving een ziekte is, was voor mij een nieuwe manier om er naar te kijken. Aanvankelijk dacht ik echt dat het allemaal hun eigen schuld was. Maar dan ontdek je dat het vaak genetisch bepaald is. Bij de meeste mensen die wij tot nu toe hebben gehad, zat het in de familie. Ik weet nu dat het een chronische ziekte is waar je ook nooit meer vanaf komt. Je kunt alleen maar leren hoe je er het beste mee om kunt gaan. Ook had ik er geen idee van wat er in verslavingsklinieken gebeurt. Het feit dat we daadwerkelijk op bezoek zijn gegaan in de klinieken, heeft denk ik bijgedragen aan het succes van het programma. Het grote publiek weet natuurlijk ook niet wat behandeling in zo’n kliniek inhoudt. Men denkt dat mensen daar drie weken rillend zitten terwijl ze tegen de muren omhoog springen. Maar dat komt slechts zelden voor. Van sommige mensen kregen we opmerkingen dat we het echte afkicken niet lieten zien. Maar er is ook niet één standaard afkickproces. We zijn er ook nooit op uit geweest om dat soort ramptoerisme te laten zien. Het was en is ons doel om te laten zien wat verslaving bij mensen en vooral bij de familie en de omgeving kan aanrichten.

Dagelijks contact
Dat is ook de reden dat we beginnen met het verhaal van de familie. Vervolgens doen we een interventie en daarna gaan we nog acht maanden door met de kandidaten. Ook de familie krijgt al die maanden nazorg. We willen echt laten zien hoe het afloopt. Daarom is het herkenbaar voor mensen, omdat iedereen wel een verslaafde kent. In 2013 volgden we zes kandidaten, het jaar erop acht. Van de serie van het eerste seizoen, was er één die weigerde mee te werken aan de interventie, maar die is nu in serie twee te zien, want die is later zelf naar ons toegekomen. Wij hebben vervolgens het hele traject weer opgepakt. Daar gaat het nu heel goed mee. We volgen de kandidaten ook na het programma nauwgezet. De redactie heeft soms dagelijks contact, vooral met de familie. Ook na het programma. We spreken alle mensen uit de eerste aflevering nu nog steeds.

Verborgen ziekte
Als je een programma als Verslaafd! maakt, ga je veel meer nadenken over verslaving. Dat heeft ook zijn weerslag op de opvoeding van mijn zoontje Levi van zes. Hij is nu nog hoogstens verslaafd aan zijn Transformers, maar er komt een tijd dat hij uitgaat, gaat drinken en in contact komt met drugs. Natuurlijk ga ik er op letten en er met hem over praten, maar je kan het nooit voorkomen, denk ik. Als je dat zou zeggen zou je alle ouders met een verslaafd kind bijna de schuld geven wegens nalatigheid en ik weet dat dat niet zo is. Het is echt een ziekte waarvoor je hoogstens je kind kunt behoeden.

‘Waarom zou je als overheid toestaan dat kinderen hun hersens beschadigen en verslaafd kunnen raken?’

Belangrijk thema
Vanuit de verslavingszorg klonk in 2013 soms wat kritiek dat we te weinig echte informatie gaven. Dat snap ik, want we hebben slechts drie kwartier om een verhaal van acht maanden te vertellen. En dan is de tijd op. Wij brengen nu de informatie over de aandoening verslaving gefragmenteerd en in quotes van mensen die er aan meewerken. Daarom hebben we er voor het tweede seizoen voor gekozen om de website met daarop die informatie uit te breiden. Wij moeten een programma maken dat heel veel kijkers moet boeien, want of je het nu voor de publieke omroep of een commerciële zender maakt: er moet wel naar gekeken worden. Het moet spannend zijn, je moet als kijker geraakt worden en daarnaast er ook nog iets van opsteken. Wij maken in principe geen voorlichtingsprogramma. We vertellen het verhaal van een verslaafde en zijn of haar familie.

‘Met onze allereerste kandidaat Jeffrey ben ik pas geleden naar een meeting geweest toen hij één jaar nuchter was’

Conflicten en diepe emoties
Met onze allereerste kandidaat Jeffrey ben ik pas geleden naar een meeting geweest toen hij één jaar nuchter was. Hij vroeg me mee omdat hij zijn penning kreeg. Ik was daar nog nooit bij geweest en ik heb echt een hele leuke avond gehad. Iedereen zou naar een meeting toe moeten om onbevooroordeeld je ei kwijt te kunnen. Het verbaasde mij hoe open mensen waren. Er werd heel veel gedeeld. Ik ben zowel de verslaafden als de families beter gaan begrijpen. Ik heb ook gezien dat families de verslaving vaak in stand houden. En dat diezelfde families er moeite mee hebben te veranderen. Dan komt de verslaafde terug en dan is de familie nog hetzelfde met al hun wantrouwen. Dan gaat het vervolgens alsnog mis omdat de omgeving niet meedoet. Ik heb er wel eens over nagedacht wie mijn Hogere Macht zou zijn. Ik zou dan denk ik toch voor mijn gezin gaan. Dat is waar ik mijn kracht uithaal. Uit mijn man en kind. Een God is voor mij toch te abstract. Ik hoop dat mensen inzien dat wij er niet op uit zijn om een sensatiebelust programma te willen maken. Een verslaving  brengt op zich al genoeg sensatie, conflicten en intens diepe emoties met zich mee.

Nobele ridder
Familieleden van verslaafden zijn vaak bang dat hun naaste dood gaat, een ergere angst is er volgens mij niet. En die angst is vaak ook nog heel gegrond. Dat zag je ook terug in de laatste aflevering van het eerste seizoen. Van de wantoestanden waarin we die jongen aantroffen, waren wij oprecht geschrokken. We hebben er echt over nagedacht of we dat wel uit moesten zenden. Uiteindelijk hebben we dat toch gedaan, maar bewust niet in een van de eerste uitzendingen. We hebben die aflevering bovendien heel erg gecensureerd in de montage. Ook in de promo hebben we die jongen niet uitgemolken, ik geloof dat er een uitroep van hem inzat. Ik vind het iedere keer dat er een interventie plaatsvindt weer spannend. Niet omdat ik bang ben dat iemand ons aanvliegt, maar omdat het zo belangrijk is voor de familie. Die slapen vaak hele nachten niet. Zij komen met hun diepste gevoelens en angsten op televisie, die willen echt dat het lukt. Anders is alles voor niks geweest. Als het vervolgens niet lukt - en dat maken wij ook een enkele keer mee - dan zijn wij daar ook dagen ziek van. En niet omdat we dan een draaidag kwijt zijn. Het is voor de familie een kwestie van leven of dood. Het klinkt inmiddels alsof ik een soort nobele ridder ben. Maar dat ben ik dan ook maar.’

Datum: 27/10/2016