Afscheid van een verslaving

Boven de Fenix Food Factory in Rotterdam heeft Patrick zijn foto-expositie In Herstel opgebouwd. Houten zuilen met zijn foto’s staan pronkend in de ruimte. Zijn drugsverleden komt ruim aan bod: Patrick met ongewassen haren, duidelijk onder invloed. Een heroïnespuit in een arm. Mensen die op de grond van een metrostation hun roes uitslapen. Maar ook foto’s van Patricks herstel. En eentje van schoenen, want dat was iets dat hij heel graag wilde kopen.
Patrick is beroemd, iedereen wil met hem op de foto. ‘We zijn helemaal vanuit Ettenleur naar hier gekomen!’, kirren twee vrouwen.  ‘Ik heet ook Van der Jagt!’, zegt een andere vrouw. ‘We moeten wel familie zijn!’

Jeetje. Zo kom je net uit de kliniek, na jaren op straat te hebben geleefd en met een verslaving te hebben gekampt en nu sta je hier als middelpunt op je eigen expositie…
‘Het is heel tof dat al die mensen me een hart onder de riem willen steken. Mijn expositie is een succes, maar heel veel mensen komen voor mij. De reden dat ik dit doe, is omdat ik wil laten zien waar ik vandaan kom, maar dat ik nu in herstel ben. Ik neem hiermee afscheid van mijn gebruik en leven op straat. Ik ben er klaar mee.’

Er zitten foto’s bij van de periode dat je nog gebruikte. Heb je die gemaakt met het idee dat ze gezien moesten worden?
‘Ja, hoewel ik me daar op dat moment niet van bewust was. Ik wist niet of ik dood wilde. Op die manier leven wilde ik in elk geval niet meer, het was te zwaar. Maar ik was te schijterig om er een eind aan te maken. Gebruiken is een manier om jezelf langzaam kapot te maken, dus daar ging ik ‘vrolijk’ mee door. Toen ik begon met het vastleggen van mezelf en mijn gebruik was dat met het idee: óf mensen zien dit na mijn overlijden, óf ik ga het ooit tonen als mijn verleden.
Bij sommige foto’s dacht ik toen dat ik er geweldig uitzag. Haha, het is een mooie foto om te laten zien, maar ik zag er natuurlijk verschrikkelijk uit.’

We worden onderbroken door een man die vraagt of de foto’s ook te koop zijn. Zodra andere bezoekers zien dat hij te benaderen is, vraagt de een na de ander of ze met hem op de foto mogen. Geduldig gaat Patrick met hen op de foto, voordat hij vriendelijk maar beslist zegt dat hij even in een interview zit en die mensen zo spreekt.

Hoe is de expositie tot stand gekomen?
‘Ik heb bewust voor deze foto’s gekozen. Ik wilde niet té heftige beelden laten zien. Sommige dingen wilde ik voor mezelf houden. En foto’s waarop ook andere mensen staan stel ik niet tentoon. Alleen die foto’s van de slapende mensen op het metrostation, zij zijn onherkenbaar. Ik denk dat iedereen wel eens een dakloze heeft zien liggen op een rauw station. Op deze plek heb ik ook wel eens geslapen, ik had degene op die foto’s kunnen zijn.’

Zie je nog wel eens mensen uit de periode van je actieve verslaving?
‘Ja, maar ik maak onderscheid; ik moet aan mijn herstel denken. Er zijn mensen van wie ik weet dat ze het beste met me voorhebben. Zij zoeken me op om te zeggen dat ze blij zijn dat ik heb gekozen voor het leven en zullen me nooit drugs aanbieden. Maar anderen schieten me aan en zeggen: ‘Hé! Hoe is het nou? Gaat goed met je, hè? Heb je geld voor me?’

We worden benaderd door een magere vrouw, die wordt voortgeduwd in een rolstoel. Ze vraagt of ze ons even mag onderbreken. ‘Ik heb zoveel respect voor je’, begint ze. ‘Ik heb zelf een eetstoornis, maar ik herkende ontiegelijk veel van jouw gevecht. Ik vind het superknap dat je het gedaan hebt. Bedankt…’ Na het afscheid is Patrick, op een enkele ‘poeh’ na, stil. Tot hij zijn stiefdochter en haar dochtertje ziet. Zijn gezicht klaart op.

‘Kijk (wijst), dat is mijn stiefdochter met haar dochtertje. En mijn zus staat daar. Dat heb ik allemaal weer terug, dat is geweldig en heel emotioneel. Mijn tante is ook aanwezig en toen ik daarnet buiten stond omdat mensen een selfie met me wilden maken, stond er een vrouw van wie ik dacht: Joh, jij lijkt op mijn oma! Dat bleek dus een nichtje van me te zijn, haha!’

Was je, voordat je dakloos raakte, ook geïnteresseerd in fotografie?
‘Ik dacht wel altijd in plaatjes en had interesse in kunst in het algemeen. In mijn actieve verslaving had ik ook wel telefoons - die ik had gestolen - waar ik foto’s mee maakte. Maar als ik geld nodig had, verpatste ik die telefoons weer. Het kwam niet van de grond. Daarom ben ik nu zo blij dat het gelukt is. Ik heb al deze foto’s zelf geschoten, uitgekozen en alles geregeld. Dit is echt míjn expositie, mijn afscheid van mijn actieve verslaving.’

--------------------------------------------------------------------------------------

De Rotterdammer Patrick van der Jagt leefde jarenlang op straat en was verslaafd aan crack en heroïne. In oktober 2018 deed hij mee met het programma The Rotterdam Project. Nederlanders sloten hem in zijn armen en dat was aanleiding voor Beau van Erven Dorens om ook een programma te maken over Patricks herstel. Zelf wilde Patrick zijn foto’s, die hij maakte tijdens zijn actieve verslaving en in zijn prille herstel, exposeren. De tentoonstelling In Herstel is vandaag en morgen (2 en 3 mei) tussen 15.00 uur en 21.00 uur nog te zien in de Fenix Loods in Rotterdam.

Tekst: Linda van Doorn