Cito stigmatiseert verslaafden

Cito schotelt vwo-scholieren een tekst voor waarin verslaving een ‘slechte gewoonte’ wordt genoemd. Het gaat om het eindexamen Engels. Verslavingsdeskundigen spreken van ‘een klap in het gezicht van mensen met een verslaving, én de verslavingszorg’.

De tekst, Get a grip, gaat over een boek van neurowetenschapper Marc Lewis. Daarin ontkent hij dat verslaving een hersenziekte is. Volgens Lewis is verslaving een ‘slechte gewoonte’ waarbij mensen ervoor kunnen kiezen om te stoppen. Mensen met een verslaving zouden dat kunnen doen door een ‘verantwoordelijke volwassene te worden.’

De neurowetenschapper wordt in de tekst neergezet als iemand die erg deskundig is. ‘Lewis spreekt niet alleen uit naam van de wetenschap’, valt te lezen. ‘Hij is een neurowetenschapper en professor ontwikkelingspsychologie, en ook ex-verslaafde.’ Vervolgens moet de vwo-scholier de hoofdgedachte van de tekst samenvatten.

‘Overheid moet verantwoordelijkheid nemen’
In het examen wordt echter niet vermeld dat het om een mening gaat. Dat nemen deskundigen uit de verslavingswereld Cito kwalijk. ‘Ik ben boos,’ zegt Daan Deenik, die meerdere jaren lid was van de Expertraad Verslavingszorg Nederland.  ‘Als overheid neem je niet je verantwoordelijkheid, door deze tekst te plaatsen. Je snapt dan niets van de wetenschap van de afgelopen vijfentwintig jaar.’ Hij benadrukt het feit dat jongeren zouden kunnen twijfelen aan het feit of verslaving wel of geen ziekte is. ‘Zij zitten middenin hun experimenteerfase. De beslissing om deze tekst te plaatsen in het eindexamen, is een klap in het gezicht van mensen met een verslaving en de verslavingszorg.’

Slecht imago
Arnt Schellekens, wetenschappelijk directeur bij onderzoeksinstituut Nijmegen Institute for Scientist-Practictioners in Addiction (NISPA)  en psychiater bij het Radboudumc, is het eens met Deenik. ‘Dat de tekst gebracht wordt als feit, is niet terecht,’ zegt hij. ‘Verslaving heeft al zo’n negatief imago. Dat wordt er hierdoor niet beter op. Deze stelling van Marc Lewis staat al jarenlang ter discussie en is onderwerp van debat tussen deskundigen. Het beïnvloed jongeren zeker als zij het artikel niet in de context zien van dat debat. Dan is het heel eenzijdig. Cito had helder moeten zijn over het feit dat het artikel een mening is die niet door iedereen wordt onderschreven.’

Eigen ervaringen
Jolande Bastiaans, hoofdredacteur van Lef Magazine en zelf in herstel van een alcoholverslaving, voelt zich beledigd en onbegrepen door het artikel van Lewis. ‘Als er iemand is die niet verslaafd is, dan is het Marc Lewis wel,’ zegt ze. ‘Hij kon makkelijk stoppen. Als dat lukt, ben je niet verslaafd. Hij baseert zijn beeld over verslaving alleen op zijn eigen ervaringen. Op deze manier worden mensen met een verslaving en de verslavingszorg voorschut gezet. Er zijn in Nederland duizenden mensen die in herstel zijn gegaan met álles wat ze in zich hadden. Lewis’ standpunten zijn stigmatiserend en  getuigen van een enorme tunnelvisie. Jammer, want wij zetten ons al bijna tien jaar in om het stigma op verslaving te verminderen.’

Volgens Willemijn Leene, woordvoerder van het College voor Toetsen en Examens (CVTE), legt de toetsdeskundige van Cito de tekst voor aan de vaststellingscommissie van het CVTE. Die commissie wijst de tekst dan af, of keurt deze goed op grond van de moeilijkheidsgraad, de diversiteit in thema’s, bronnen en de bevraagbaarheid van de tekst. ‘Het naar waarde kunnen schatten van een opiniërende tekst is iets wat kan helpen beïnvloeding tegen te gaan,’ aldus Leene. Waarom er dan geen vragen worden gesteld over de soort tekst, blijft onduidelijk. Ook gaat Leene niet in op de vraag waarom niet vermeldt wordt dat het in het artikel om een mening gaat. 

21/5/2019

Schrijf je hier in voor onze wekelijkse nieuwsbrief. 

 

Reageer reacties (3)

Dappert(22. mei 2019)

Als (ex-)verslaafde, psycholoog en behandelaar in de verslavingszorg ben ik het met Lewis eens dat verslaving als hersenziekte te simplistisch is om het fenomeen te begrijpen en te typeren. Daarnaast zie ik ook door de jaren heen dat volwassen worden (verantwoordelijkheid nemen e.d.) centraal staat in wat verslaafden in herstel houdt. Dus Lewis heeft, in mijn ogen, zeker een punt. Ik ben inmiddels van mening dat verslaving meer een conditie is dan een ziekte. Altijd secundair aan onderliggende ziekten, problemen, aandoeningen. Het begint als zelfmedicatie en door gewoonte ontstaat er een conditie die nauwelijks omonkeerbaar is. Nee, Lewis is zo gek nog niet, al is het nooit zo wijs zo stellig een positie in te nemen als we nog zo weinig weten. Het is iig veel complexer dan de zwart-wit filosofie van het Minnesota model. En je beledigd voelen door een mening van iemand legt ook een kwetsbaarheid bloot die niet heel functioneel of wenselijk is, denk ik. Zo zie je maar weer dat herstel een proces is dat nooit stopt. Peace. 

Jelle(22. mei 2019)

Eens met je reactie, Dappert. Maar de kritiek blijft staan dat hij wordt gepresenteerd als autoriteit met een consensus, die er niet is. Slag om de arm: ik heb de tekst zelf niet gelezen.

Dat begrip 'hersenziekte' vind ik vaag.
Als iemand met een ziekte als kanker zich LAAT behandelen, dus door iemand anders, blijft ze leven of gaat ze dood. Er zijn ook  ziektes die vanzelf over gaan.
Het is uiterst zeldzaam dat iemand met kanker zichzelf behandelt door zelf iets te doen, bijvoorbeeld de 12 stappen, en dan geneest.
Bij verslaving is er altijd de keuze om iets wel of niet te doen, bij ziekte is die er niet. Vandaar dat ik niet spreek van terugval maar van terugduik. Het is niet iets dat je overkomt.

Marc Lewis(03. juni 2019)

I am the author of the book in question and I must respond to this article. But there is so much misunderstanding here, I don't know where to start. (Excuse my English please. My Dutch is pretty bad.)

First of all, it is claimed that my views are "just an opinion"...not based on science, the science "of the last 25 years," in fact. Of course any book that makes a point also expresses an opinion. This is as true for scientists as for anyone else. But to say that my arguments are not based on science is ridiculous. The book is full of references to studies in the psychology and neuroscience of addiction. I recently published an article, making all the same points in more techical language, in The New England Journal of Medicine, the highest impact scientific/medical journal in the world. The title is "Brain change in addiction as learning, not disease" (https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMra1602872). That article includes over 75 references to studies of addiction, both at the brain and behavioural level. You may disagree with my conclusions, but to say that my work is not based on science is incorrect. In fact, I think it's quite lazy.

Do your homework! There is a great deal of scientific debate these days about the nature of addiction. Is it a disease or not? There are articles in many newspapers and news media (e.g., The Guardian, The New York Times, Vice, The Atlantic) airing this debate. Please also check articles in Scientific American over the last two years. Experts including Maia Szalavitz, Carl Hart, and Sally Satel dispute the disease model in these articles. Here is my contribution: "Why the disease model of addiction does far more harm than good." Scientific American, 9 February, 2018 (https://blogs.scientificamerican.com/observations/why-the-disease-definition-of-addiction-does-far-more-harm-than-good/). Most of the debate does not avoid or ignore the available data. It is more about which data are most relevant and how to interpret the data that we take to be important. As any good scientist knows, data is only the first step of a scientific claim. Constructing and testing theories about the data takes over after that, and there are almost always diverse opinions on how to interpret a set of findings.

I have never said anything like this: "According to Lewis, addiction is a "bad habit" where people can choose to quit. People with addictions could do that by becoming a "responsible adult." (my text comes from Google Translate) I have never said or implied that it is easy to quit an addiction. Obviously not. People sometimes make the lazy argument that, if I quit my addiction, I was never really an addict in the first place. In fact there is a pile of statistical data (Google NESARC) showing that most addicts do quit in time. And to say that addiction is "just" a habit would be irresponsible and meaningless. However, it is true that most people do not understand how habits are formed and how choices are made, either in the mind or in the brain. That knowledge should be central in this debate. I see addiction as a deep "overlearned" habit, based on changes in parts of the brain that change as people learn something which becomes more automatic. I believe that addicts DO have choices, but I have never thought that the choice to quit is easy.

And I have never wanted to embarrass or insult people in addiction or people who have recovered from addiction. On the contrary, I respect them. AA often disputes the idea that there is any other way to think about addiction than the AA way, and that other views are destructive. To me that is nonsense. And what do these other views have to offer? Research shows that people who believe that addiction is a disease (1) have a harder time quitting, (2) have a hard time recognizing their own power over their behaviours, and (3) experience as much or more stigma (shame, isolation) than those who see addiction as a learned behaviour. See the recent articles  on addiction in Scientific American, and especially the work of Maia Szalavitz, for details and references. Or go to my website for more information: https://www.memoirsofanaddictedbrain.com/. But the last word on this, in my view is: Different stroke for different folks. If seeing addiction as a disease is helpful, as it is for some people, then fine, go with that concept. If not, there are many other ways to conceptualize it.

 

To call addiction a disease does not protect young people at all. Should they then avoid places where addicts hang out, in case they catch it? No, understanding that it is a self-strengthening habit is a far more valuable insight when it comes to helping people avoid becoming addicted and help them overcome their addiction. We should certainly encourage young people to avoid addictive drugs, and addictive activities like watching hard porn or gambling, or at least use extreme caution if they are experimenting with these activities. Calling addiction a disease does nothing to protect young people. Rather, it puts it in a waste-basket, so that only doctors must know how to fix it. But, in fact, they don't. There are drugs that can be substituted for street drugs, and that is very important when it comes to heroin use, but there is no available medical technique for reversing an addiction. So, how does calling it a disease actually help?

I strongly disagree that it is irresponsible to provide young people with an account that challenges an orthodox belief. If we follow that route, then we accept that women are inferior to men and the earth is still flat. Young people should be trained to think about competing arguments and to choose which one to follow most closely, based on (1) the evidence provided, (2) the logic of the claims based on that evidence, and (3) a comparison with the strength of competing arguments. That is proper training in scientific thinking. And Dr. Schellekens, who belongs to a research institute, should know this very well.

In conclusion, I am not the only researcher who sees addiction as learning and habit formation. It is a view that is gaining strength, based on the data and powered by an increasing understanding of the harmfulness of "medicalizing" social and emotional problems. Statistics show that most people do quit their addictions, although it may take time, it often (not always) takes great effort, and some (but not a majority) benefit from professional help. They also benefit from support, understanding, and kindness from those around them (and sometimes AA can be valuable in that way.)  The disease model is usually not helpful and sometimes it is harmful. It is only valuable when it is used to defeat the even more ridiculous "moral model", which says that addicts are simply bad people. Better to invite young people to THINK about these issues, rather than expose them to a single viewpoint, whose dominance comes from the power of the medical profession and its influence on public health policy. Better to help young people become more open, thoughtful, and clear-thinking than perhaps their parents' generration.

LEES MEER...
NAAR BOVEN