Bijna vier jaar geleden stopte ik met het schrijven van columns voor Lef Magazine, omdat ik mijn werkzaamheden in de verslavingszorg staakte. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan: sinds enkele maanden houd ik me toch weer bezig met het meest uitdagende van alle psychiatrische vraagstukken: de mateloosheid. Of hoe je het ook maar noemen wilt.

Verslaving heb ik altijd een vervelende term gevonden, omdat er zo’n negatieve lading aan kleeft voor veel mensen. Net zoals bijvoorbeeld hysterisch of narcistisch een soort lekentermen zijn geworden, waar een professional zich beter niet te snel mee kan inlaten.

Op mijn vorige werkplek predikte men altijd het ziektemodel van de verslaving: het zou om een stoornis in de hersenen gaan bij deze problematiek. En in het 12 Stappen programma wordt daar ook nog steeds vanuit gegaan.

Hoewel ik ook niet precies weet hoe het dan wel zit, moet ik bekennen dat ik het eigenlijk niet meer geloof, dat van die hersenziekte.

Er is geen enkele twijfel dat de hersenen van iemand die iedere dag twee flessen wijn leegdrinkt gemiddeld genomen anders zijn dan die van een vergelijkbare persoon, die geheelonthouder is. Maar daarbij moet dan wel direct de kanttekening worden gemaakt dat het in de medische wetenschap over groepsgemiddelden gaat, niet over specifieke individuen. En ook de neuroanatomie van twee mensen die allebei iedere dag een fles sterke drank wegwerken kan verschillen.

Nog veel belangrijker vind ik de vaststelling dat het buitengewoon lastig is om te bepalen of de mateloosheid het gevolg was van een bepaalde aanleg in de hersenen, of dat de hersenen zich op een bepaalde manier hebben ontwikkeld vanwege het ongeremd drinken, snuiven of roken. Dat is een kip-ei-vraag, maar wel een belangrijke. En zolang er geen hard en eenduidig bewijs is over de volgorde waarin mateloosheid en veranderingen in het brein zijn ontstaan, moeten we maar geen al te ferme uitlatingen doen, lijkt me.

Er was een tijd dat men zich afvroeg of alcoholisme ‘nature or nurture’ was, aanleg of opvoeding. Het feit dat die vraag weinig meer gesteld wordt heeft er vooral mee te maken dat ‘nature’ invloed heeft op de ‘nurture’. En omgekeerd: dat opvoeding ook vorm geeft aan het brein. Dat is ook een belangrijke reden dat er veel onderzoek wordt gedaan naar de behandeling van verslaving door het brein te trainen. Bijvoorbeeld door therapeutisch gamen.

Geheel los van de interessante discussie waar de mateloosheid precies door veroorzaakt wordt, moet ik na vier jaar afwezigheid in deze tak van sport wel vaststellen dat het er niet gemakkelijker op is geworden, qua ernst van de problematiek. Het aantal mensen dat lijdt aan gecompliceerde vormen van mateloosheid lijkt te zijn toegenomen. Ik denk dat het te maken heeft met het internet: de drempels naar veel middelen zijn fors verlaagd, en soms zelfs geheel weggenomen.

Daarmee is de uitdaging om te pogen toch wat te betekenen voor de mensen die er aan lijden ook alleen maar groter geworden. En daar houd ik van, uitdagingen. Extra leuk is dat ik daarmee ook nog een comeback in dit prachtblad mag maken.

Het is lastig om te bepalen of ongeremd drinken en snuiven het gevolg is van aanleg in de hersenen of dat de hersenen zich daardoor ontwikkeld hebben