Er is (nog) geen kliniek voor mensen die verslaafd zijn aan roken, maar het Stoptoberhuis komt in de buurt. De eerste week van oktober lieten vijftig rokers zich vrijwillig opsluiten om af te rekenen met hun rookverslaving. ‘Wat een klerelijers, die sigarettenfabrikanten.’
Tekst Linda de Waart
Deze reportage verscheen in december 2018 in Lef Magazine
‘Jullie hebben twee minuten om jullie laatste sigaret te roken. Twee minuten, jongens! De tijd gaat NU in!’ Vijftig rokers steken vuur in een sigaret, zetten hem aan hun lippen, ademen de warme damp in, laten die langzaam ontsnappen en herhalen dit opnieuw en opnieuw. De megafoon kraakt en piept: ‘Nog een minuut!’ Sommige deelnemers lachen zenuwachtig. Snel! Nog een paar hijsen. Anderen kijken beschaamd: ‘Moet je ons zien. Het is toch erg?’ ‘Ik walg van die stinkstok.’ De laatste tien seconden gaan in. Een laatste keer kijken naar het opstijgende kringeltje rook. ‘3, 2, 1… Druk ze maar uit, jongens!’ Gejuich gaat op. Applaus. Vijftig mensen zijn er klaar mee en steken letterlijk de brug over naar een rookvrij leven. In ieder geval voor de komende vijf dagen en hopelijk tot ver daarna. Het Stoptoberhuis is ready for business.
Aapje
Het Stoptoberhuis is dit jaar gevestigd op de prachtige watersport- en evenementenlocatie Vinkeveen Haven. Karakteristieke havenpanden zijn omgebouwd tot vergader- en slaapruimtes. Er is een uitgestrekte tuin, een minikinderboerderij, een sfeervol restaurant en er zijn volop watersportmogelijkheden. Hier laten vijftig mensen, de stoppers, zich van 30 september tot en met 4 oktober vrijwillig dag en nacht opsluiten om samen te stoppen met roken. Denise (33) omhelst haar 8-jarige dochter gedag voor ze ook de brug oversteekt. Het meisje klampt zich als een aapje aan haar vast en begraaft haar gezicht in haar moeders lange blonde haar. ‘Lieve mama, goed je best doen hoor’, fluistert ze. Denise zwaait haar na tot ze de hoek om is. Ze zucht: ‘Ik zal haar missen, maar ik denk echt dat dit de beste manier is om te stoppen. Eerdere stoppogingen draaiden telkens op teleurstellingen uit. De enige keer dat het mij lukte op eigen kracht een behoorlijke tijd te stoppen was tijdens mijn zwangerschap. Dat ging alleen niet van harte. Ik keek uit naar het moment dat ik weer kon roken en begon bijna direct nadat mijn dochter was geboren. Ik moet uit mijn dagelijkse routine gehaald en professioneel begeleid worden. Ik wil die afhankelijkheid niet meer. Ik moet eens goed met mijn neus op de feiten gedrukt worden. Ik ben het beu!’
‘We laten een grote groep mensen die professionele hulp nodig heeft zitten’
Alcoholverbod
Opnieuw kraakt de megafoon. Floris, het aanspreekpunt van de stoppers, neemt het woord en vraagt iedereen zich te verzamelen in de algemene ruimte: Het Droogdok. Op het podium stellen artsen, coaches en begeleiders zich een voor een voor. Zij zullen er de komende dagen alles aan doen om de stoppers zo gemotiveerd mogelijk te houden. Daarna krijgen de deelnemers een intakegesprek, worden de slaapkamers verdeeld en wordt met een blaastest het koolstofmonoxidegehalte (CO-gehalte) gemeten. ‘Na een paar dagen zit er minder CO in je bloed en heb je letterlijk meer lucht’, legt Floris uit, die nu ook op het podium staat. ‘Door iedere dag een meting te doen wordt direct zichtbaar hoe je gezondheid verbetert.’ Campagnemanager Debbie Prijs vertelt iets over het programma. ‘Jullie worden intensief gecoacht, er zijn sportieve activiteiten, workshops, lezingen, we gaan samen koken, knutselen, zeilen, suppen, relaxen en ’s avonds zijn er optredens. Op het terrein staan ook twee pipowagens. De ene wagen is een dagboekkamer waar je voor de camera kort je verhaal kwijt kunt. In de andere kun je individueel gecoacht worden. We hebben verder een fantastische catering ingehuurd die supergezond voor jullie gaat koken. En misschien ten overvloede, maar roken betekent naar huis. En o ja: alcohol is een no go in het Stoptoberhuis.’
Opgegeven
‘Pfff, waar ben ik aan begonnen’, zegt Robbie (50) hoofdschuddend, terwijl hij op een bank voor het raam neerploft. ‘Ik wil stoppen met roken, en nu mag ik ook al geen biertje drinken en geen vette hap. Ik wil zelf bepalen wat ik drink en eet.’ Toch is het geen reden om meteen de handdoek in de ring te gooien, vindt hij. ‘Wat ben ik dan voor voorbeeld voor mijn kind en voor mezelf? Nee, ik moet dit proberen. Wie weet werkt deze manier wel.’ Angelique (33) zit naast Robbie een intakeformulier in te vullen. ‘Ik hoop echt dat dit werkt’, zegt ze. ‘Ik doe het niet alleen voor mezelf, ik doe het ook voor mijn vriend die leukemie heeft. Ondanks dat hij is opgegeven, lukt het hem niet te stoppen met roken en blowen. Hopelijk kan ik hem daarbij helpen als ik hier donderdag rookvrij het huis verlaat.’ Het heeft zeker nog zin, zegt ze. ‘Het zal zijn kwaliteit van leven verbeteren. En alles wat ik kan doen om hem iets langer bij mij, zijn vrienden en familie te laten zijn, is meegenomen.’
Stopper in zijn kracht
De afgelopen vijf jaar namen zo’n 275.000 mensen deel aan Stoptober, onder wie verschillende BN’ers. Het is een initiatief van KWF Kankerbestrijding, het Longfonds, de Nederlandse Hartstichting en het ministerie van VWS, die het programma van Engeland naar Nederland haalden. Stoptober is een succes. Uit onderzoek van het toenmalige Academisch Medisch Centrum Amsterdam (AMC) bleek dat na de Stoptober-editie in 2016 na twee maanden 67 procent van de deelnemers nog steeds niet rookte. Na drie maanden was dit 40 tot 60 procent en na elf maanden 20 tot 30 procent. De rest rookte stukken minder dan voorheen. Een stoppoging zonder hulp heeft een slagingskans van gemiddeld 5 procent. Het grote bereik van Stoptober is verder zichtbaar in het zoekgedrag op internet. Sinds 2015 neemt het aantal zoekopdrachten naar ‘stoppen met roken’ in oktober toe. Die piek evenaart de traditionele piek aan het begin van het nieuwe jaar. Debbie Prijs: ‘Het mooie aan ons programma is dat we de roker als ‘stopper’ in zijn kracht zetten. Dus: ‘Wat goed dat je stopt’, in plaats van: ‘Wat stom dat je rookt.’ We breken niet af, maar bouwen op. De stopper is een held. Dat werkt blijkbaar.’
‘Ik stop niet alleen voor mezelf, maar ook voor mijn vriend die leukemie heeft’
Hetzelfde schuitje
‘Tijdens Stoptober stoppen de deelnemers minimaal 28 dagen’, vertelt Prijs. ‘Voor dit tijdsbestek is bewust gekozen. Het vergroot de kans om blijvend te stoppen met een factor vijf én het is te overzien, wat de drempel om te beginnen verlaagt. Verder zijn 28 dagen minimaal nodig om oud gedrag te vervangen voor nieuw gedrag.’ Een andere succesfactor is de gezamenlijke aanpak, zegt Prijs. ‘Mensen die stoppen met roken voeren vaak een eenzame strijd. Het motiveert wanneer je het gevoel hebt dat je er niet alleen voor staat. Stoppen doe je samen!’ Om de Nederlandse stopper extra te helpen heeft de organisatie een speciale app ontwikkeld die dagelijks aangeeft welke winst stoppen oplevert, bemoedigende berichten stuurt en praktische tips geeft. Er is een Stoptobermagazine, Stoptober-tv, een Stoptober-community en natuurlijk het Stoptoberhuis, waar de stoppers tijdelijk uit hun omgeving gehaald worden, zodat ze zich optimaal kunnen focussen op hun herstel. ‘Eigenlijk is dit de enige afkickkliniek voor rokers’, zegt verslavingsarts Robert van de Graaf (Verslavingskunde Nederland), die in het Stoptoberhuis een coachende rol heeft. Hij is net klaar met alle intakes en heeft nu tijd voor een gesprekje op het terras. ‘Roken zit zo ingesloten in je leefpatroon dat het erg moeilijk is om de verleiding te weerstaan. Hier ontbreekt die dagelijkse routine en zit je met 49 anderen in hetzelfde schuitje. Als je het moeilijk hebt, is er altijd wel iemand die je begrijpt en je eruit trekt. Daarnaast krijgen de deelnemers veel kennis over tabak, gezondheid en de tabaksindustrie, waardoor hun weerstand tegen de sigaret toeneemt. Dat leerproces gaat hier sneller dan thuis.’
Paria
Het averechtse effect van stoppen met roken maakt het extra zwaar, vertelt Van de Graaf: ‘Iemand die midden in zijn alcohol- of drugsverslaving zit, veroorzaakt behoorlijk wat overlast voor zijn omgeving en de maatschappij. Wanneer diegene vervolgens afkickt, gedraagt hij zich binnen korte tijd weer normaal en verdwijnt de overlast snel; de omgeving is blij. Stop je met roken dan is het net andersom. Je voelt je lang (soms tot wel zes maanden) oncomfortabel en kan een hele tijd somber of humeurig zijn. De omgeving vindt je lastiger wanneer je stopt dan wanneer je blijft roken. Niet voor niets hoor je vaak zeggen: ‘Rook alsjeblieft weer een sigaret!’ Gelukkig verandert deze optiek, weet Van de Graaf. ‘Vooral meeroken en roken in de buurt van kinderen wordt streng veroordeeld. En terecht; kinderen worden niet geboren als roker. Ze leren het van de rokers. Roken wordt steeds meer als ‘echte’ verslaving gezien. Maar we drukken de roker nu wel onbedoeld in de hoek van paria en loser. Daarom moet hulp voor rokers ook onder de normale verslavingszorg vallen, waarbij alle noodzakelijke hulp vergoed wordt. Zorgverzekeraars willen hier vooralsnog niet aan. Ik vind dat een gemiste kans. We laten een grote groep mensen die professionele hulp nodig heeft zitten.’
Sigaretten in glaasjes
De deelnemers verlaten Het Droogdok en krijgen in groepjes rondleidingen over het terrein. Frank (55) is enthousiast. ‘Wat mooi’, zegt hij terwijl hij op de steiger voor het restaurant staat en over het meer uitkijkt. In het restaurant wordt druk gewerkt aan de avondmaaltijd: pasta met huisgemaakte tomatensaus, lamsgehakt en een salade van venkel en mandarijn. De zon gaat bijna onder; de lampen geven een gezellig schijnsel af. Frank neemt plaats aan een tafeltje voor het raam. ‘Ik groeide op in de tijd dat het gastvrij was om sigaretten in glaasjes op de salontafel te zetten voor de visite’, vertelt hij. ‘Ik pikte die sigaretten later stiekem uit de kast om ze met vriendjes op te roken. Ik ben er nooit meer mee opgehouden.’ Alleen toen zijn ex ziek werd, is hij een tijd gestopt, vertelt Frank. ‘Maar toen we uit elkaar gingen, begon ik weer. Ik heb het daarna nog een paar keer geprobeerd, alleen werd ik er zo dizzy van dat ik geen auto kon rijden. Uit ellende ben ik weer gaan roken, want voor mijn werk moet ik kunnen rijden.’ Frank baalt ervan. ‘Het moet maar eens afgelopen zijn. Mijn conditie is slecht en ik merk dat ik weinig lucht heb. Als ik nog een paar jaar mee wil, zal ik gezonder moeten gaan leven.’ Hij is blij dat hij in het Stoptoberhuis terechtkon. ‘Het is een cadeautje. We hebben allemaal hetzelfde doel: de verslaving killen. We kunnen elkaar steunen. Dat spreekt me aan.’ De stoppers zijn moe van alle indrukken, maar de avond is nog lang niet voorbij. Na het diner is er entertainment met muziek. Morgen begint de dag vroeg met ontbijt en de eerste coachingsessies. Voor ons is het inmiddels tijd om naar huis te gaan.
Klerelijers
Op donderdag – vertrekdag - zijn we weer welkom. Als we aankomen, zitten de deelnemers in het restaurant hun laatste gezamenlijke maaltijd te nuttigen. Het buffet staat vol heerlijke, gezonde gerechten: salades, verschillende soorten brood, beleg en een gehaktschotel. De sfeer is uitgelaten en vrolijk. Heel anders dan afgelopen zondag, toen iedereen zich duidelijk nog wat onwennig voelde. Het lijkt op een familiebijeenkomst: ouwe-jongens-krentenbrood. De afgelopen dagen zijn er hechte vriendschappen ontstaan in het Stoptoberhuis, vertelt Angelique lachend terwijl ze een arm om Denises schouders slaat. ‘Maar ik heb ook ontzettend veel geleerd. Ik wil echt nooit meer roken. Ik ken mijn valkuilen nu en weet hoe ik ermee om moet gaan. Maar ik ben ook boos. Longarts Wanda de Kanter gaf een lezing en sprak onder andere over de tabaksindustrie. Wat een klerelijers zijn dat! Daar wil je toch geen cent meer naartoe brengen?’ Denise knikt instemmend en neemt een hap salade. ‘Ik denk dat ik flink ben aangekomen de afgelopen dagen. Het eten is zó lekker. Als ik thuis ben, wil ik die kilo’s wel snel weer kwijt. Het stoppen zelf viel gelukkig mee. Heel af en toe voelde ik de neiging te roken. Maar ik heb geleerd dat dat erbij hoort. Het is een kwestie van accepteren en afleiding zoeken, dan ebt het weg.’
‘Roken wordt steeds meer als ‘echte’ verslaving gezien’
Lange adem
De ontwenningsverschijnselen zijn na vijf dagen verdwenen. Nu begint het echte werk, weet Denise. ‘Ik heb veel handvatten en tips gekregen waar ik thuis mee aan de slag kan, maar ik maak me wel zorgen. Het duurt een tijd voor je je nieuwe gedrag eigen hebt gemaakt. In het Stoptoberhuis hebben we in korte tijd een bijzondere band opgebouwd: we sleepten elkaar er doorheen. En er was continu coaching en begeleiding. Thuis sta ik er grotendeels alleen voor. Veel van mijn vriendinnen roken. Ik ben bang dat ik het moeilijk ga krijgen.’ Robbie vindt het ook spannend. ‘Ik wilde eigenlijk naar de kroeg vrijdagavond, maar dat doe ik voorlopig maar even niet.’ Zijn ontstemdheid over het eten en alcoholgebruik is getemperd. ‘Ik begrijp nu waarom we beter niet kunnen drinken. Alcohol is hartstikke triggerend. En dat andere eten is best lekker. Alleen aan couscous kan ik niet wennen. Vanavond staat er dus weer lekker een vette hap op tafel.’ Franks ervaringen zijn wisselend. ‘Ik kreeg in het begin inderdaad last van duizelingen en wazig zicht. Dat ben ik nu gelukkig kwijt. Voor de rest heb ik goede hoop dat ik het dit keer volhoud. Maar laten we wel wezen, het is pas vijf dagen. Thuis zal ik nog moeten leren om alle klikjes en lijntjes met de sigaret te verbreken. Je hebt best een lange adem nodig voor je je echt beter voelt.’
Het zit erop, de rolkoffertjes ratelen opnieuw over de keien van het Stoptoberterrein, dit keer naar de uitgang. Er wordt uitgebreid geknuffeld, er worden telefoonnummers uitgewisseld en hier en daar wordt zelfs een traan weggepinkt. Vijftig mensen deelden vijf dagen lief en leed met elkaar en worden nu weer losgelaten in hun eigen wereld. Met een rugzak vol handvatten en tips dit keer, waarmee het stoppen hopelijk beter volgehouden kan worden. En met een paar nieuwe vrienden voor het leven… Succes jongens, het ga jullie goed!
LEES MEER...